HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI
Hukuk: Kişilerin
birbirleriyle olan, yine kişilerden oluşan topluluklarla olan ve bu
toplulukların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, yaptırımı devlet gücü
olan, genel, soyut ve sürekli kurallar bütünüdür.
Hukuk Kuralları: Toplumda kişiler arası ilişkileri
düzenleyen kurallardır
Hukuk kurallara uyulmazsa :
1. Toplumda huzur ve
güven ortamı bozulur
2. anarşi ve terör yaygınlaşır
3. kamu düzeni bozulur
4.hukuk ve adalete olan güven zayıflar
5. maddi ve manevi kayıplar oluşur
Ahlak kuralları
toplumsal kurallardır. Bir insanın yalan söylememesini, kötü şeyler yapmamasını
bekleriz ve eğer yaparsa o insan toplumdan dışlanır. Görgü kurallarımız da
toplumsal kurallardır. Nerde nasıl davrandığın önemlidir bir toplumda. Saygı
çok önemlidir insanların birlikte yaşaması için, birbirlerinin hakkını ihlal
edemeden yaşamaları gerekir.
.Hukuk kuralları
bir insanın haklarını özgürce kullanabilmesidir
rezalete bak…
ETKİNLİK.1
herkes
özgürce müzik dinleme hakkına sahiptir. Ancak müzik dinlerken gereğinden çok
gürültü yaparak çevremizdekileri rahatsız etmemeliyiz. Aksi halde onların
huzurlu bir ortamda yaşama haklarını çiğnemiş oluruz.
Örneklerden de anlaşılacağı üzere toplumsal
düzen için hak ve özgürlüklerin kullanımının sınırlandırılması gerekir.
A)Bu
sınırlar nasıl belirlenmelidir?
B)Dinlenen
müziğin sesinin yüksek olup olmadığına kim karar verebilir?
SOSYAL KURALLAR VE YAPTIRIMLARI
Örf ve âdet, ahlak, din, görgü ve hukuk
kuralları toplumsal yaşamı düzenleyen kurallardır.
Din Kuralları: Allah tarafından konulmuş ve
Peygamberler vasıtasıyla kutsal kitaplar içinde bizlere ulaştırılmış bulunan
bir takım emir ve yasaklardan oluşmaktadır. Din kurallarının bir kısmı Allah
ile O’nun kulları olan insanlar arasındaki ilişkileri (uhrevi ilişkileri)
düzenlerler.
Ahlak kuralları: sosyal
hayatta kişilerin birbirleriyle olan sosyal ilişkilerini düzenleyen
kurallardır. Bu kurallardan bir kısmı, kişilerin bizzat kendi nefislerine karşı
nasıl davranmaları gerektiğini belirtirler ki, bunlara sübjektif ahlak kuralları diyoruz.
Örneğin yalan söylememeyi, kötü hisler
beslememeyi, iyi insan olmayı emreden kurallar sübjektif ahlak kurallarıdır.
ETKİNLİK.2
Depremzede Öğrencilere Yardım Konseri;
Boğaziçi Üniversitesinin tarihi salonunda depremzede üniversite öğrencilerine yardım için klasik müzik konseri düzenlendi. Düzenlenen konsere katılan sanatçılar ücret almadan sahneye çıkacaklar.
A) Böyle bir yardım konserine kişiler devlet gücü ile zorlanabilir mi?.
Depremzede Öğrencilere Yardım Konseri;
Boğaziçi Üniversitesinin tarihi salonunda depremzede üniversite öğrencilerine yardım için klasik müzik konseri düzenlendi. Düzenlenen konsere katılan sanatçılar ücret almadan sahneye çıkacaklar.
A) Böyle bir yardım konserine kişiler devlet gücü ile zorlanabilir mi?.
Görgü (muaşeret) kuralları :Bu kurallarda, din ve ahlak kuralları gibi sosyal ilişkileri
düzenlemekte olan kurallardır. Bu kurallar, bir kimsenin belli bir olayda ne
şekilde davranması gerektiğini gösterirler.
ETKİNLİK.3
Örneğin bir toplantıda konuşurken,
bir ziyafette yemek yerken, bir törene katılırken nelere dikkat edeceğiz,
karşımızdakilere nasıl davranacağız?
Büyüklerimizle veya küçüklerimizle
olan ilişkilerimizde davranışlarımız nasıl olacaktır?
sokakta karşılaştığımız bir dostumuzu selamlarız; kapalı bir yere girerken şapkamızı
çıkartırız; bir düğüne veya doğum günü törenine davet edildiğimiz zaman, küçük de olsa bir hediye götürürüz;
hastalanmış olan dostlarımızı ziyaret ederiz, tanıdıklarımızdan biri öldüğü
zaman yakınlarına başsağlığı dileğinde bulunuruz.
Hukuk Kuralları :sosyal ilişkileri tam anlamıyla
düzenleyen, aynı zamanda kişileri kendi emir ve yasaklarına uygun biçimde
hareket etmeye zorlamak imkanına da sahip bulunan, kısaca yaptırımı manevi
değil, maddi olan başka sosyal kurallara ihtiyaç vardır. İşte bu kurallar,
hukuk kurallarıdır.
Öyleyse . . . Hukuk, sosyal hayatta kişiler ile kişiler veya kişiler ile toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen, maddi yaptırımlı, yani uyulması zorunlu kuralların bütününden ibarettir.
Öyleyse . . . Hukuk, sosyal hayatta kişiler ile kişiler veya kişiler ile toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen, maddi yaptırımlı, yani uyulması zorunlu kuralların bütününden ibarettir.
ETKİNLİK.4
Bakkal,
Komşusunu Altınları İçin Boğdu
Borcunu ödemek için gittiği evde S. Ö. ‘yü boğarak öldüren ve bileziklerini gasp eden Mahalle bakkalı S. B. , vatandaşlar tarafından linç ediliyordu. M. Ö. ‘den 25 milyon lira borç alan S. B. , borcunu ödeyeceğini söyleyerek ailenin evine geldi. S. Ö. ‘den bileziklerini istedi. Direnen S. Ö. ‘yü boğarak öldüren saldırgan, bilezikleri ve diğer ziynet eşyalarını aldı ve kaçtı. Daha sonra S. B. evinde alem yaparken yakalandı.
Borcunu ödemek için gittiği evde S. Ö. ‘yü boğarak öldüren ve bileziklerini gasp eden Mahalle bakkalı S. B. , vatandaşlar tarafından linç ediliyordu. M. Ö. ‘den 25 milyon lira borç alan S. B. , borcunu ödeyeceğini söyleyerek ailenin evine geldi. S. Ö. ‘den bileziklerini istedi. Direnen S. Ö. ‘yü boğarak öldüren saldırgan, bilezikleri ve diğer ziynet eşyalarını aldı ve kaçtı. Daha sonra S. B. evinde alem yaparken yakalandı.
A)Sizce S. B. bu olayda hangi sosyal
kurallara aykırı davranmıştır?
B)Ne tür bir yaptırımla
karşılaşacaktır?
C)Hangi tür sosyal kurallara gerek
duyulmaktadır?
Trafikte
düzen hukuk kurallarıyla sağlanır. Trafikte, her birey kurallara uyma
sorumluluğunu üstlendiği ve uyduğu sürece can ve mal kayıpları büyük ölçüde
azaltılabilir
ETKİNLİK.5
ABD'nin New York
şehri,trafik yoğunluğu en çok olan dünyanın belli başlı metropollerinden
biridir. İşte, New York'un bu oldukça hareketli günlerinin birinde şehrin 5.
caddesinde yürüyen bir adama bir otomobil hafifçe çarptı. Bu istenmeyen kazada
yayaya bir şey olmamıştı. Otomobilin şoförü yayayla konuştu, özür diledi ve iş
tatlıya bağlandı.Fakat yaya düştüğü yerden kalkmaya hazırlanıyordu ki, hadiseyi
uzaktan görüp gelen bir aklı evvel, düşen adamın yanına gelerek yerinden
kalkmadığı taktirde yaralandığını öne sürerek sigortadan hatırı sayılır
miktarda para alabileceğini söyledi. Bir anda emeksiz kazanacağı yeşil
dolarları gözünün önünde canlandıran adam, paranın cazibesiyle doğrulduğu
yerden yeniden arabanın önüne yattı.Araç sürücüsü ise bütün bu olanlardan
habersiz, adamın gittiğini düşünüp, bir an önce hadise mahallinden uzaklaşma
telaşıyla arabasını çalıştırıp gaza bastı.Bir anlık hırsa kapılan arabanın
altındaki adam, daha ne olduğunu bile anlayamadan hırsının bedelini canıyla
ödedi
A)Bu olayda sizde
suçlu kim?
B)Trafik
kurallarına ne kadar dikkat ediyoruz?
Hırsızlık
yapan biri mesela hem toplumsal bir kuralı hem de hukuk kuralını çiğnemiş olur,
cezalandırılır. Hukuk kuralı olmayıp çiğnenen toplumsal kurallarda, cezayı
insanlar seçer bir bakıma. Devlet insanların hassasiyetlerine göre bazı ortak
kuralları bir araya getirdi. Amaç düzeni sağlamaktı. Devletin ortaya koyduğu bu
kurallar bütünü ise hukuktu..
DEVLETİN
HUKUK KURALLARINA UYULMASINI SAĞLAMAK AMACIYLA KURALLARIN İHLALİ DURUMUNDA,
İHLAL EDEN KİŞİLERİN İSTEMEDİKLERİ BİR DURUMLA KARŞI KARŞIYA BIRAKILMALARINA YAPTIRIM
ADI VERİLİR.
Ceza:
Hukuk kurallarından bazılarının koymuş oldukları emir ve yasaklara aykırı davranışta bulunan kimselerin karşılaşacakları tepki cezadır. Bir hukuki yaptırım olarak cezanın çeşitli türleri vardır.
Hukuk kurallarından bazılarının koymuş oldukları emir ve yasaklara aykırı davranışta bulunan kimselerin karşılaşacakları tepki cezadır. Bir hukuki yaptırım olarak cezanın çeşitli türleri vardır.
Cebri
İcra:
Bazı hukuk kurallarına aykırı davranışta bulunanların karşılaşacakları tepki, ceza şeklinde değil, fakat cebri icra yani bir kimseyi o hukuk kuralının emrini yerine getirmeye zorlama biçiminde ortaya çıkar.
Bazı hukuk kurallarına aykırı davranışta bulunanların karşılaşacakları tepki, ceza şeklinde değil, fakat cebri icra yani bir kimseyi o hukuk kuralının emrini yerine getirmeye zorlama biçiminde ortaya çıkar.
Tazminat: Bazı
hukuk kurallarına aykırı davranışın yaptırımı, bu davranışta bulunan kimsenin
bundan zarar gören kimseye tazminat ödemesi şeklinde görünür
Hükümsüzlük:
Bazen bir hukuk kuralının emrine uygun biçimde hareket etmemek, örneğin bir hukuki işlemi kanunun emrettiği şekilde yapmamak, o hukuki işlemin hükümsüzlüğü sonucunu doğurur. Başka bir deyişle, bu halde ortaya çıkan yaptırım hükümsüzlük yaptırımıdır.
Bazen bir hukuk kuralının emrine uygun biçimde hareket etmemek, örneğin bir hukuki işlemi kanunun emrettiği şekilde yapmamak, o hukuki işlemin hükümsüzlüğü sonucunu doğurur. Başka bir deyişle, bu halde ortaya çıkan yaptırım hükümsüzlük yaptırımıdır.
ETKİNLİK.7
15 yaşındaki bir öğrencinin ana babasının izni olmadan yapmış olduğu bir
satış sözleşmesi yokluk veya butlan yaptırımlarına değil, fakat tek taraflı
bağlamazlık yaptırımına tâbidir; yani bu sözleşme henüz fiil ehliyeti tam
olmayan küçüğü bağlamaz. Bu küçüğün velisi yapılan işlemi sonradan onaylarsa
işlem artık küçük için de bağlayıcı olur; buna karşılık veli onaylamazsa işlem
her iki tarafça hükümsüz hale gelir.
İptal:
Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan idari işlemlere uygulanacak yaptırım iptal şeklinde ortaya çıkar.
Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan idari işlemlere uygulanacak yaptırım iptal şeklinde ortaya çıkar.
Sonuç olarak;
Toplum kuralları uzun denemelerin sonunda ortaya çıkmıştır. Bir ırmağın yüzyıllardır kendi yatağını bulması gibi, kurallarda yüzyıllardır birlikte yaşayan insanların edindiği birikimlerdir Toplumsal düzeni sağlayan din, ahlak, görgü, örf ve adet, hukuk kuralları bir taraftan bireylerin hak ve hürriyetlerini kullanmalarına ortam hazırlar; diğer taraftan da onların hak ve hürriyetlerini sınırlar, ödevler ve sorumluluklar yükler
Toplum kuralları uzun denemelerin sonunda ortaya çıkmıştır. Bir ırmağın yüzyıllardır kendi yatağını bulması gibi, kurallarda yüzyıllardır birlikte yaşayan insanların edindiği birikimlerdir Toplumsal düzeni sağlayan din, ahlak, görgü, örf ve adet, hukuk kuralları bir taraftan bireylerin hak ve hürriyetlerini kullanmalarına ortam hazırlar; diğer taraftan da onların hak ve hürriyetlerini sınırlar, ödevler ve sorumluluklar yükler
BİRAZDA GÜLELİM…..
Mahkemeler oldu olası insana soğuk gelmiştir.
Masum olsalar bile strese sokar muhataplarını. Bu soğuk ortamda her zaman
tatsız hadiseler olmuyor tabi ki
Tarihi eser
kaçakçılığı
Dava: Tarihi eser kaçakçılığı
Yer: Ağır Ceza Mahkemesi
Olay: Arabanın bagajında Roma dönemi büstler ele
geçirilmiştir.
Hakim: “Anlat bakalım Osman.”
Sanık: “Tarlamı sürerken bu kafaları buldum hakim
bey, tam müzeye teslim etmek üzere yola çıkmıştım ki tutuklandım. Masumum hakim
bey, tahliyemi isterim.”
Hakim: “Osmannnn. Osmannnnnnn. Hatay'da bulduğun
kafaları neden İstanbul'daki müzeye teslim etmeye çalışıyorsun.”
Yavrucum deme!
Bir avukat Amerikan filmlerine özendiği için midir,
öz Türkçesi olduğu için midir bilinmez, bir duruşma boyunca hakime
"yargıcım" deyip durur. Hani "sayın yargıç" değil de
"yargıcım" diyor ki biraz daha Türk ananelerine uysun, hakim bu
hitabeti garipsemesin diye. Bir, iki, üç, beş derken hakim en sonunda:
"Ayıp oluyor ama avukat bey!" der.
Avukat şaşırmıştır."Ne oldu ki?" diye
sorar.
Hakim: “Yaşça büyük olabilirsiniz ama biz de hakimiz
bir yerde! Deminden beri yavrucum deyip duruyorsunuz. Yeter ama!”
CEZA KANUNU..
Kitapçıya gelen delikanlı: -“En
çabuk nasıl zengin olunur?” kitabını istiyorum,der. Kitapçı rafları karıştırıp
iki kitapla geri döner. Delikanlı: -İyi ama ben bir kitap istemiştim. Kitapçı
pişkin bir sesle: -Biliyorum, ikinci kitap “Ceza kanunu”dur. İkisini birlikte
satıyoruz.
rezalete bak…
Avukat, duruşmada söz alarak
kürsüye doğru ilerleyip “Sayın mahkeme heyeti” demiş, “Müvekkilim anne ve
babasına son derece saygılı, küçükleri seven, hayatta hiçbir kötülük yapmamış,
altın kurallarla yaşamış, bir onur, bir dürüstlük ve centilmenlik abidesidir..
Onu herkes sever ve…” Sanık, yanındaki diğer sanığın kulağına eğilip, “Rezaleti
görüyor musun?..” demiş, “Adama çuvalla para verdik, herif gidip bir başkasını
savunmaya başladı!..”
“Devam zorunluluğu olmamasına
rağmen bir dersi kaçırınca vicdan azabı çekiyorsan hukukçusun.”
“İyi avukat davayı kaybettik
demez,temyiz hakkını kazandık der. İyi öğrenci sınavdan kaldım demez büte
girmeye hak kazandım der.”
“Doktor can kurtarır; Avukat
itibar kurtarır.”
“İş hukukundan anladığım;
sonunda, İşçi Ölür, İşveren zengin olur ve yeni işçi bulur”
BULMACA
Soldan-sağa
1. hukukun yaptirimlari kaça ayrilir?
[BES]
5. ’iyi’ yi gerçeklestirmek için hangi
ilkeleri veya
kurallari izlememiz gerektigini
söyleyen yargilara
ne ad verilir? [AHLAK]
6. Hukuk kurallarina aykiri hareket
etmek suretiyle
bir baskasina verilen zararin
giderilmesi nasil
ifade edilir? [TAZMINAT]
yukarıdan-aşagıya
2. Hukukta ayni durumda bulunan
insanlarin ayni
muameleye tabi tutulmasini ifade eden
deyim
nedir? [ESITLIK]
3. Hukuk kurallarina aykiri biçimde
yapilmis olan
idari islemlere uygulanacak yaptirim
sekli nedir?
[IPTAL]
4. Hukuka aykiri kusurlu bir eylemle
bir baskasina
zarar verilmesine ne ad verilir?
[HAKSiZFIIL]
KAYNAKLAR:
www.ahmeterenoğlu.av.tr
www.zekidoğan.net
www.yok.gov.tr
www.hukuklusaat.com
www.üniversitebilgi.com
V.Aral(2001) Tek ve Bağımsız Hukuk
www.hukukajansı.com
A.ünv. Yayınları Hukukun Temel Kavramları
GÖZÜBÜYÜK, Şeref A (2008)
www.ahmeterenoğlu.av.tr
www.zekidoğan.net
www.yok.gov.tr
www.hukuklusaat.com
www.üniversitebilgi.com
V.Aral(2001) Tek ve Bağımsız Hukuk
www.hukukajansı.com
A.ünv. Yayınları Hukukun Temel Kavramları
GÖZÜBÜYÜK, Şeref A (2008)
http://www.internethaber.com
DEĞERLENDİRME
SORULARI
1. I. Normatif olmak
II. İnsan davranışını konu almak
III. İnsan iradesi ürünü kurallar olmak
IV. Yaptırıma bağlanmış olmak
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri toplumsal davranış kurallarının ortak özelliklerindendir?
a) II ve IV
b) I ve IV
c) I, II ve IV
d) II, III ve IV
e) Hepsi
1. I. Normatif olmak
II. İnsan davranışını konu almak
III. İnsan iradesi ürünü kurallar olmak
IV. Yaptırıma bağlanmış olmak
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri toplumsal davranış kurallarının ortak özelliklerindendir?
a) II ve IV
b) I ve IV
c) I, II ve IV
d) II, III ve IV
e) Hepsi
2.
Hukuk kurallarının diğer toplumsal davranış kurallarından en belirgin farkı
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Müeyyidesinin manevi nitelikte olması
b) Devlet desteğine sahip olması
c) Zamanla değiştirilebilmeleri
d) Bir yaptırıma bağlanmamış olması
e) Kendisine uymayanların toplum tarafından dışlanması
a) Müeyyidesinin manevi nitelikte olması
b) Devlet desteğine sahip olması
c) Zamanla değiştirilebilmeleri
d) Bir yaptırıma bağlanmamış olması
e) Kendisine uymayanların toplum tarafından dışlanması
3.
Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarına aykırılığın yaptırımlarından birine
örnek oluşturmaz?
a) Bir şahsın ağır hapis cezası alması
b) Bir borçlunun evindeki eşyaların haczedilerek satılması
c) Akıl hastası birinin yaptığı evliliğin mahkemece iptal edilmesi
d) Bir kişinin yaptığı terbiyesizlikten dolayı kınanması
e) Bir şahsın, hakaret ettiği bir kişiye manevi tazminat ödemesi
a) Bir şahsın ağır hapis cezası alması
b) Bir borçlunun evindeki eşyaların haczedilerek satılması
c) Akıl hastası birinin yaptığı evliliğin mahkemece iptal edilmesi
d) Bir kişinin yaptığı terbiyesizlikten dolayı kınanması
e) Bir şahsın, hakaret ettiği bir kişiye manevi tazminat ödemesi
4.
Aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
a) Konusu ahlâka aykırı sözleşmelerin hükümsüz olacağına dair Borçlar Kanunu hükmü, toplumsal ahlâk kurallarının hukuk kurallarından tamamen soyutlanamayacağını gösterir.
b) Ahlâk kuralı kökenli hukuk kuralları da vardır.
c) Hukuk, ahlâka aykırı bir amaç için gerçekleştirilmiş bir sözleşmenin taraflarını birbirine karşı korur.
d) Ahlâka aykırı bir davranış aynı zamanda ceza kanununa göre suç da oluşturabilir.
e) Hukuk kuralları ülkenin tamamında geçerli iken; görgü kuralları sadece belirli sosyal çevrede geçerlidir
a) Konusu ahlâka aykırı sözleşmelerin hükümsüz olacağına dair Borçlar Kanunu hükmü, toplumsal ahlâk kurallarının hukuk kurallarından tamamen soyutlanamayacağını gösterir.
b) Ahlâk kuralı kökenli hukuk kuralları da vardır.
c) Hukuk, ahlâka aykırı bir amaç için gerçekleştirilmiş bir sözleşmenin taraflarını birbirine karşı korur.
d) Ahlâka aykırı bir davranış aynı zamanda ceza kanununa göre suç da oluşturabilir.
e) Hukuk kuralları ülkenin tamamında geçerli iken; görgü kuralları sadece belirli sosyal çevrede geçerlidir
5. ’iyi’
yi gerçekleştirmek için hangi ilkeleri veya kuralları izlememiz gerektiğini
söyleyen yargılara ne ad verilir?
a)Ahlak
b)Din
c)Hukuk
d)Örf ve adet
e)Gelenek
6. Çok uzun süreden beri uygulana gelen ve genel itibarıyla bu şekilde davranılması gerektiği yönünde bir inancın bulunduğu toplumsal pratiklere ne ad verilir?
a)Ahlak kuralları
b)Din kuralları
c)Hukuk kuralları
d)örf ve adetler
e)Moda kuralları
a)Ahlak
b)Din
c)Hukuk
d)Örf ve adet
e)Gelenek
6. Çok uzun süreden beri uygulana gelen ve genel itibarıyla bu şekilde davranılması gerektiği yönünde bir inancın bulunduğu toplumsal pratiklere ne ad verilir?
a)Ahlak kuralları
b)Din kuralları
c)Hukuk kuralları
d)örf ve adetler
e)Moda kuralları
7.
Hukukta aynı durumda bulunan insanların aynı muameleye tabi tutulmasını ifade
eden deyim nedir?
a)Hükümsüzlük
b)İptal edilebilirlik
c) Güvenlik
d) yaptırım
e) kanun önünde eşitlik
8.Hukuka aykırı kusurlu bir eylemle bir başkasına
zarar verilmesine ne ad verilir?
a)Yokluk
b)Geçersizlik
c)Haksız fiil
d)Borç
e)Hata
a)Hükümsüzlük
b)İptal edilebilirlik
c) Güvenlik
d) yaptırım
e) kanun önünde eşitlik
8.Hukuka aykırı kusurlu bir eylemle bir başkasına
zarar verilmesine ne ad verilir?
a)Yokluk
b)Geçersizlik
c)Haksız fiil
d)Borç
e)Hata
9.Bazı hukuki
yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda, devletin zor kullanma gücüyle
bu yükümlülüğün gereklerini bizzat yerine getirmesine ne ad verilir?
a)Cebri icra
b)Ceza
c)Hükümsüzlük
d)Yokluk
e)İptal edilebilirlik
10.Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının yaptırımlarından değildir?
a)Ceza
b)Ayıplama
c)Geçersizlik
d)Tazminat
e)Cebri icra
a)Cebri icra
b)Ceza
c)Hükümsüzlük
d)Yokluk
e)İptal edilebilirlik
10.Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının yaptırımlarından değildir?
a)Ceza
b)Ayıplama
c)Geçersizlik
d)Tazminat
e)Cebri icra
